شهر باستانی ایوان کرخه

ایوان کرخه آثار شهری از دوره ساسانیان است و در زمان شاپور دوم ساسانی (379-309) ساخته شده‌ است . این بنا در 20 کیلومتری شمال ‌غربی ویرانه‌های شوش و 20 کیلومتری جنوب غربی دزفول ، در سمت راست رود کرخه در جاده دهلران قرار دارد و کامل ترین و بزرگ ترین شهر مدفون شده ساسانی است .

در حال حاضر فقط بخش اندکی از بنا باقی ‌مانده ‌است . به موازات دیوار ، بنای بلند ۵۵ متری وجود دارد که در آن سه اتاق قابل تمیز هستند : در مرکز ، یک سرسرای مربع به ضلع 7 متر که در شمال و جنوب با دو سرسرای مستطیل (9 متر * 17 متر) همجوار است . در روی دیوار شرقی ، تنها دیوار حفاظت شده تا امروز حرکت قوسهای عرضی به عرض 60/1 متر با فاصله 72/1 تا 58/1 متر مشهود است . در فاصله بین قوسها ، دیوار دارای پنجره‌های باریکی است که پایه آنها اندکی بالاتر از پاکار قوسها است . ساختمان بوسیله آجر به اضلاع 28 تا 32 سانتیمتر با ملات گچ ساخته شده ‌است .

ایوان کرخه دارای اهمیت تاریخی و معماری است . از نظر تاریخی اهمیت این محوطه در این است که شهر قرار بوده که جانشین شوش بشود . در زمان شاپور دوم ساسانی ، شوش تا حدی مسیحی شده بود و به همین دلیل مشکلاتی میان ایران و روم - که در آغاز روم شرقی شدن بود - یعنی در زمان کنستانتین بروز کرده بود . کنستانتین در آخرین روزهای زندگی اش غسل تعمید می‌گیرد و بعد امپراطوری روم رسماً مسیحی می‌شود و از همین جا برای شاهنشاهی ساسانی نگرانی بوجود می‌آید . تا حدی تحرکاتی هم در میان مسیحیان ایران بوجود می‌آید که این موضوع بعداً در زمان بهرام چهارم با تمهیداتی که دولت ساسانی می‌اندیشد منتفی می‌شود .

حاصل این تغییرات ، سختگیری‌های بیشتر دولت ساسانی ، در قبال مسیحیان ایران است و متهم به همدستی با روم می‌شوند . یکی از این موارد ، شورش مسیحیان شوش است که علیه شاهپور دوم قیام می‌کنند و شاهپور به ناچار شوش را تصرف می‌کند که به نقل از مورخان 400 فیل جنگی شهر را لگدکوب می‌کنند و بنابراین شهر تخریب می‌شود . گویا برای اینکه شوش دوباره قد علم نکند ، شاهپور شهر دیگری در کنار آن به نام ایرانشهر شاپور می‌سازد .